Detajet e faturës 1 miliard euro për rindërtimin

Procesi i rindërtimit të banesave, objekteve te tjera të shtetit dhe biznesit, të dëmtuara nga tërmeti i 26 nëntorit do të përfundojë deri në fund të vitit 2024 me një shumë prej rreth 1 miliardë eurosh, e cila do të financohet me 300 milionë euro nga burime të brendshme dhe pjesa tjetër nga donatorët dhe OJF-të.

Mbi 800 milionë euro nevojiten vetëm për strehimin e banoreve.

Pasojat e tërmetit të 26 nëntorit që prekën mbi 200 mijë persona pritet të rikuperohen deri në vitin 2024. Rindërtimi do të kalojë në tre faza.

E para është deri në fund të këtij viti dhe parashikohet të angazhojë investime deri në 545 milionë euro, ku mbi 90% e tyre do të shkojnë për rindërtimin e banesave.

Në afatin e mesëm, 2021 dhe 2022 janë planifikuar për tu investuar edhe 499,6 milionë euro ose 46.5 % e totalit, të cilat gjithashtu do t’i shërbejnë ndërtimit të banesave, ndërsa në afat të gjatë 2023-2024 do të angazhohen edhe 61 milionë euro, shumica e të cilave do të përdoren për rikuperim të infrastrukturës publike.

Sipas planit zyrtar të qeverisë për Rindërtimin totali i nevojave për rimëkëmben pas tërmetit kërkon financimin e një shume prej 123 miliardë lekësh, rreth 1 miliard euro.

Kjo shumë planifikohet të financohet deri në vitin 2025 me 300 milionë euro, ose 30% të totalit, nga fondet buxhetore të qeverisë shqiptare, dhe pjesa tjetër prej 700 milionë eurosh nga donatorët dhe OJF-te të ndryshme, që janë angazhuar në këtë proces.

Fatura totale e dëmit

Vlerësimet zbulojnë se efekti i përgjithshëm i katastrofës në 11 bashki arriti në 985.1 milion euro (121.21 miliardë lekë), nga të cilat 843.9 milionë euro përfaqëson vlerën e aseteve të shkatërruara fizike dhe 141.2 milionë euro humbje indirekte.

Shumica e dëmeve janë regjistruar në sektorin e strehimit (78.5%), e ndjekur nga sektori Prodhues (8.4%) dhe sektori i Edukimit (7.5%).

Shumica e objekteve të dëmtuara rreth 76.5% kishin pronësi private dhe 23.5% publike. Sektorët e Strehimit dhe Prodhimit janë kryesisht infrastrukturë private, ndërsa sektorët e tjerë të mbetur kryesisht janë pronë publike.

Në lidhje me shpërndarjen gjeografike të dëmeve dhe humbjeve, bashkia e Durrësit ishte më e prekura me 303.8 milion euro ose 32.4% të dëmit dhe humbjeve totale, e ndjekur nga Tirana me 284.3 milion euro ose 30% e totalit, dhe së treti Kruja me 84.2 milion euro (1.04 miliardë lekë) ose 9%.

Shumica e efekteve totale të tërmetit raportohen në Durrës (31.5%) dhe në Tiranë (30.8%) dhe në një masë shumë më të vogël në Krujë (8.75%), Kavajë (7.0%), Shijak (6.6%) dhe Vorë (5.1%). Pesë komunat e tjera përbëjnë 10% të mbetjeve të efekteve.

Opsionet e financimit

Qeveria e Shqipërisë ka shprehur angazhimin e saj për të udhëhequr përpjekjet e rimëkëmbjes dhe rindërtimit. Opsionet për të financuar rimëkëmbjen janë rialokimet buxhetore, premtimet e donatorëve, huatë ose grante nga agjencitë shumëpalëshe dhe bilaterale, dhe kontributet nga sektori privat.

Qeveria ka miratuar me Ligjin 88/2019 për Buxhetin 2020 një fond prej 20 miliardë lekësh të përbërë si 106.6 milion euro (13 miliardë lekë) për rindërtim, 57.4 milion euro (7 miliardë lekë) si grante. Shuma e donacioneve të dhëna përmes llogarive të qeverisë aktualisht është 15.2 milion euro (1.98 miliardë lekë).

E gjithë kjo është përveç marrjes së donacioneve në natyrë nga aktorë të ndryshëm kombëtarë dhe ndërkombëtarë (persona privatë, ndërmarrje, ekipe futbolli, organizata me bazë besimi, OJQ vendore dhe ndërkombëtare, qeveri dhe lloje të tjera institucionesh si shoqëritë e Kryqit të Kuq).

Qeveria shqiptare krijoi një fond kompensimi monetar për t’u siguruar familjeve anëtarëve të vdekur me bursa për fëmijë dhe pensione për të rriturit e mbijetuar në një shumë prej 8200 euro (1 milion lekë) për familje.

Turizmi, sektori më i dëmtuar ja si do të rikuperohet

Turizmi në Shqipëri po rritet gjithnjë e më shumë si një nga motorët kryesorë të zhvillimit ekonomik të vendit. Në vitin 2018, sektori regjistroi një kontribut të përgjithshëm, duke përfshirë efektet e tërthortë prej 4.3 miliardë dollarë, duke zënë rreth 27.3% të PBB-së sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Turizmit me 2019.

Kjo e pozicionon sektorin si një nga kontribuuesit kryesorë të rritjes ekonomike dhe parashikohet të rritet ndjeshëm gjatë 10 viteve të ardhshme. Kontributi i sektorit në punësim në 2018 ishte 286,000 vende pune, duke përfaqësuar 25.2% të punësimit të përgjithshëm në Shqipëri më 2019. Zonat e prekura janë të lidhura kryesisht me turizmin bregdetar dhe kulturor, siç janë bashkitë e Tiranës, Durrësit, Kavajës, Krujës dhe Lezhës.

Për disa vite zona e Durrësit ka qenë destinacioni kryesor i turistëve me paketa udhëtimesh. Turistët në zonën e prekur janë akomoduar në apartamente private, vila dhe dhoma, të përmendura në këtë kapitull si strehim privat. Rreth 35% e të gjitha akomodimeve janë komerciale (hotele), dhe 65% janë private (dhoma, vila, apartamente). Banesat private janë kryesisht joformale.

Ministria e Turizmit dhe Mjedisi është përgjegjëse për hartimin dhe zbatimin e politikave që mbështesin zhvillimin e turizmit në nivel kombëtar dhe në bashkitë.

Zyrtarisht janë të regjistruar 117 hotele në 11 bashkitë e prekura, nga këto 18 janë dëmtuar, të gjitha të vendosura në Durrës. Një godinë që i përket Ministrisë së Brendshme në Durrës u shkatërrua plotësisht. Akomodimet private janë kryesisht informale, prandaj vlerësimi i dëmeve ishte i vështirë në këto njësi. Informaliteti shqiptar i turizmit është i përhapur, duke përfshirë në akomodimin zyrtar dhe bizneset e ushqimit dhe pijeve.

Në sektorin e turizmit humbjet direkte dhe ato jo direkte arritën në 73.53 milion EUR (9.05 miliardë lekë). Bashkia e Durrësit dhe Kavaja ishin ndikuar në masë të madhe në krahasim me bashkitë e tjera. Akomodimet private janë kryesisht informale, dhe nuk ka të dhëna dispozicion.

Humbjet e krijuara nga tërmeti në sektorin e turizmit u ndanë në katër kategoritë e mëposhtme:

– Humbjet e qarkullimit për shkak të mbylljes së pjesshme të biznesit si rezultat i dëmtimit të ndërtesave të tyre, të cilat do të vazhdojnë derisa ato të riparohen dhe funksionojnë;

– Humbjet e punësimit;

-Humbjet e parashikuara për shkak të rënies së vizitorëve të huaj;

– Humbjet e lidhura me heqjen e mbeturinave.

Humbjet më të spikatura janë për shkak të rënies së parashikuar të vizitorëve të huaj nga viti 2020 deri në vitin 2022 dhe do të ndjehen kryesisht në vitin 2020.

Shoqata Shqiptare e Turizmit vlerëson se pasojat e tërmetit do të zgjasin katër deri në pesë vjet, Ministria e Turizmit vlerëson më tej se rritja vjetore e vizitorëve të huaj do të jetë 4% në 2021, dhe 6% në 2022.

Planifikohet një shumë prej 10.8 milionë eurosh për rindërtimin dhe rikuperimin e sektorit të Turizmit. Nga kjo shumë nevojat për rindërtim do të jenë 5.58 milion EUR (686 milion lekë), dhe nevojat për rikuperim do të jenë 5.3 milion EUR (652 milion lekë).

Në nevojat afatshkurtra parashikohet rindërtimi, riparimi dhe rikontraktimi i ndërtesave dhe objekteve të dëmtuara, si për akomodimin ashtu edhe shërbimin ushqimor.

Nevojat afatmesme lidhen me rritjen e aftësive të punonjësve në industrinë turistike për sigurinë në situata katastrofale. Mungesa e programeve të duhura arsimore dhe trajnuese për punonjësit u identifikua si një çështje e rëndësishme në strategjinë kombëtare të turizmit.

Duhen rritur fushatat promovuese për ta paraqitur Shqipërinë si një vend të sigurt për turizmin, duke synuar vizitorët evropianë dhe shqiptarët që jetojnë jashtë. Nevojat afatgjata për sektorin e turizmit lidhen me përmirësimin e kapaciteteve që lidhen me informimin nga rreziqet.

Rindërtimi në Durrës do të përqendrohet në hotelin publik që u shkatërrua plotësisht dhe në një restorant.

Supozohet se gjashtë hotelet e tjerë (dhe restorantet e tyre të bashkangjitur) që u shkatërruan plotësisht në Durrës nuk do të rikonstruktohen sepse pronarët e tyre janë nën hetim për ndërtime të paligjshme. Kjo shpjegon pse kostot e përgjithshme të rindërtimit janë më të ulëta se niveli i përgjithshëm i dëmeve të paraqitura në pjesën për dëmet e mësipërme.

Monitor