Kush ishin Besët
Shkruan: Fahri XHARRAStraboni i përshkruante si fis thrakas i pavarur i cili banonte që nga Rodopet e deri tek kufiri me Ilirinë , me Paeionet , Autariatet dhe Dardanët . Sipas tij , Beset jetonin në kasollet dhe të çonin një jetë të mjeruar , (Strabo, Geography,Strab. 7.5,”) . Ishin një fis për të cilët edhe sot mendohet që shiptarët e kanë prejardhjen, duke harruar që ne jemi pasardhës iliro-thrakas. Një gjë peshon në shkrimet e tyre është se Besët ose Besianët që moti kishin ikur drejt Shqipërisë së sotme.
Sraboni , edhe për Besianet shkruan se ishin pirat dhe se ishin të rrezikshëm. Nuk e di. Një gjë që jam i sigurt që shkrimet e lashta për të lashtit tonë kanë shumë subjektivizëm ; neve na i shkatërruan të gjitha ato që ishin nga ne , na quajtën primitiv ,barbar , pa shkrim lexim etj. etj.Kryeqytetii Besianëve mendohet që ishte Uskudama ( Edirne Turqi ), por më shumë theksohet Bessapara , sot Sinitovo afer Pasarxhikut ( Bullgari )
Nga Muzeu i Pazargjikut ( Bullgari )Gjuha e lashtë e këtij populli si dhe kultura e tij është zvogluar ose ndoshta edhe “zhdukur” për shkak të pushtimeve të Ballkanit nga Hunët, Gotët , Skitët ,Sarmantet dhe Slavët ; më e rënda ishte romanizimi , greqizimi dhe sllavizimi . Sidoqoftë thrakasit nuk u zhdukën në tërësi sepse mbetën Besët si një fis më i qëndrueshëm.
Mont Sinai , ku flitej edhe gjuhe e BesëveBesët edhe në lashtësi njiheshin si të devotshëm ndaj fesë së tyre , besimit të tyre, orakujve të tyre. Duhet të shtojmë se feja e tyre u zëvendësua me Krishterimin , sepse vetë Krishterimi ishte pasuese e paganizmit gati më të gjitha elementet e tij.. Që në vitin 570 , Antonius Placentius shkruante se në luginën e Sinajit ishte një manastir në të cilin flitej “ greqisht, latinisht , gjuha siriane, egjyptase dhe ajo e Besëve . Të shohim , nuk dimë se cila është ajo gjuhë e Besëve me të cilën u sherbyen edhe 4 manastiret në brigjet e Detit të Zi. Pra gjuha Besiane (Vita Sancti Theodosii Coenobiarchae, Theodosius the Cenobiarch )
Te katër manastiret e ndërtuara , vendi ku ato u ndërtuan quhej “”Cutila”, ( Kutilla ) e cila sipas Shramit spjegohet se është fjalë shqipe. Mirëpo Shrami dhe të tjerët gabojnë kur thonë që shqiptarët e kanë prejardhjen vetëm prej thrakasve, duke ipërjashtuar ilirët si para-ardhësit tanë.
(The name of one of the largest Thracian tribes, attested in the forms of Bessoi (Hdt.,Dio), Bessoi (Eust. to Il.), Béssoi (Strab.), Bessi (Caes., Cic., Liv., Plin.), is explained from the IE *bhendh-so- ‘bound to something (contract, faith)’ and is thought to be related to the Albanian besë ‘an agreement, truce’, the Old-Ir. b s(s) ‘a costum, tradition’. The etymology looks plausible but it must be supported by semantical parallels, which are still not found. Besides, the falling of the n before s (resp. before other fricative consonants) is not definitely attested in Thracian. In some cases the tribal name was initially a dweller’s name, derived from a geographic name.)
Studiuesi Wilkes, 1982 shkruan që emri personal trakas BESUS ( i gjetur në Malin e Zi si dhe emri tjetër Teres ) e vërtetojnë etymonin e Besit .
Për studim më të thellë iu rekmandoj :
-Linguistics Research Center of the University of Texas at Austin. Retrieved 8 September 2012.
-Gottfried Schramm: A New Approach to Albanian History
-Indo-European language and culture: an introduction By Benjamin W. Fortson -Stipčević, Alexander. Iliri (2nd edition). Zagreb, 1989 (also published in Italian as “Gli Illiri”)
-NGL Hammond The Relations of Illyrian Albania with the Greeks and the Romans. In Perspectives on Albania, edited by Tom Winnifrith, St. Martin’s Press, New York 1992
-Johann Thunmann: On the History and Language of the Albanians and Vlachs”-“Bulgarian Archaeologists Make Breakthrough in Ancient Thrace Tomb”. Novinite. March 11, 2010. Retrieved April 3,2010.
-“Bulgarian Archaeologists Uncover Story of Ancient Thracians’ War with Philip II of Macedon”. Novinite. June 21, 2011. Retrieved June 24, 2011.
– Izvestii︠a︡: Bulletin. Bulgarian Academy of Sciences. 1922./ZgjohuShqiptar.info